ناترازی برق موضوعی است که تاکنون مشکلات بسیاری برای صنایع و شبکه خانگی به وجود آورده است. پس از گذر از تابستانی سخت و مواجهه پی‌درپی با بی‌برقی، خبر‌هایی مبنی بر افزایش تعرفه برق با ورود به فصل سرد سال به گوش می‌رسد.
ناترازی برق در تابستان گذشته به بیش از ۱۸ هزار مگاوات رسید. برآورد‌ها نشان می‌دهد ناترازی برق در سال آینده به بیش از ۲۴ هزار مگاوات برسد. این برآورد‌ها در خوش‌بینانه‌ترین حالت ممکن انجام شده است چراکه برخی کارشناسان از کمبود ۳۰ هزار مگاواتی برق در تابستان سال آینده سخن به میان آورده‌اند.
حال پس از اتمام پیک مصرف برق، سیاست قیمتی به عنوان راهکاری برای مدیریت مصرف در دستور کار قرار گرفته است. سیاستی که وزیر نیرو نیز بر آن تاکید دارد.
عباس علی‌آبادی، وزیر نیرو، در مراسم تکریم و معارفه مدیرعامل شرکت مادر تخصصی برق حرارتی با اشاره به افزایش مصرف برق گفت: «گرچه وزارت نیرو متعهد است میزان نیاز برق بخش‌های مختلف در سطح الگو را به صورت یارانه‌ای تامین کند، اما لازم است با هدف بهبود وضعیت اقتصادی صنعت برق، تعرفه مصارف خارج از الگو به صورت غیریارانه‌ای تامین شود.»
تعرفه ۵ برابری نسبت به الگو برای مشترکان پرمصرف
عبدالامیر یاقوتی، مدیرکل امور انرژی و مشتریان صنعت برق گفت: در ماده ۶ قانون مانع‌زدایی از صنعت ذکر شده است که مصارف مشترکان خانگی برق به صورت پلکانی محاسبه می‌شود. عملاً روند تقسیم مشترکان بر اساس الگوی مصرف افراد است.
او درباره تقسیم‌بندی مشترکان تشریح کرد: مشترکان در چهار دسته با مصرف زیر الگو و الگو (۲۰۰ کیلووات‌ساعت در ماه)، یک و نیم برابر الگو، از یک و نیم تا دو و نیم برابر الگو، و بیش از دو و نیم برابر الگو تقسیم می‌شوند.
یاقوتی در مورد تعرفه‌های برق توضیح داد: نرخ به صورت پلکانی برای این چهار دسته محاسبه می‌شود. به طوری که تعرفه دسته اول کاملاً یارانه‌ای محاسبه می‌شود و رقم آن بسیار پایین‌تر از نرخ تامین برق و در واقع ۰.۵ برابر نرخ تامین برق است. اما این محاسبات با سایر مشترکان تفاوت دارد و تعرفه‌ها برای دسته دوم، سوم و چهارم به‌ترتیب یک و نیم برابر، دو و نیم برابر و پنج برابر به ازای مازاد برق مصرفی نسبت به دسته پیشین است.
قبض برق یک میلیون و ۸۰۰ هزار تومانی برای افراد پرمصرف
مدیرکل امور انرژی و مشتریان صنعت برق درباره تاثیر چنین سیاستی گفت: وقتی تعرفه و نرخ برق تغییر پیدا می‌کند، تاثیر بیشتری روی قیمت قبض برق مشترکان پله‌های بالاتر می‌گذارد. اما مشترکان زیر الگو در واقع کمترین تغییرات روی پرداختی قبض برق‌شان خواهند داشت و تغییرات قبض برق مصرفی آنها شاید کمتر از ۶ هزار تومان باشد. در واقع از ۱۷ هزار تومان به ۲۳ هزار یا ۲۴ هزار تومان در ماه خواهد رسید.
او در مورد افزایش قیمت برق مشترکان پرمصرف تصریح کرد: با توجه به تغییرات اخیر تعرفه‌های برق، قبض برق مشترکانی که ۸۰۰ کیلووات ساعت مصرف دارند، با ضریب ۶۰۰ هزار تومان افزایش پیدا می‌کند و به مبلغی حدود یک میلیون و ۸۰۰ هزار تومان می‌رسد.
یاقوتی ادامه داد: الگوی مصرف برق در تابستان، ۳۰۰ کیلووات ساعت در ماه بود. اما این الگو در مناطق عادی در این ماه‌های سال، ۲۰۰ کیلووات ساعت در ماه است. از این رو، مشترکان باید به مصرف برق توجه ویژه داشته باشند که در پله‌های بالاتر قرار نگیرند و مشترکان کم‌مصرف نیز بتوانند از برق یارانه‌ای استفاده کنند.
او در آخر درباره نرخ برق مشترکان توضیح داد: نرخ برق برای مشترکان زیر الگوی مصرف، تقریباً ۱۰۰ تا ۱۰۵ تومان می‌شود، اما برای مشترکان پرمصرف، حدود دو هزار تومان است. یعنی عملاً یک جهش ۲۰ برابری رخ می‌دهد. از این رو، مشترکان پرمصرف باید به اصلاح الگوی مصرف توجه کنند.
نرخ تامین برق ۷۵۴ تومان است
در ادامه این صحبت‌ها باید به صجبت‌های مصطفی رجبی مشهدی، مدیرعامل توانیر، توجه شود. او در گفتگو با ایسنا در ۸ مهرماه امسال اعلام کرده بود نرخ تامین برق برای امسال ۷۵۴ تومان به ازای هر کیلووات ساعت است و این نرخ بر اساس نرخ قرارداد تبدیل انرژی و ترانزیت برق به دست آمده است.
همچنین مدیرعامل توانیر در خصوص نرخ تامین برق مشترکان صنعتی متذکر شد: طبق ماده ۳ قانون مانع‌زدایی از توسعه صنعت برق، متوسط بهای برق این مشترکان بر اساس متوسط نرخ قرارداد‌های تبدیل انرژی محاسبه می‌شود؛ این نرخ در سال جاری طبق قرارداد‌های تبدیل انرژی سال گذشته ۷۲۴ تومان به ازای هر کیلووات ساعت محاسبه شده که مبنای محاسبه تعرفه مشترکان صنعتی خواهد بود.
نکته جالب توجه آنجاست که پس از اعمال تعرفه جدید، مالک شریعتی، عضو کمیسیون انرژی مجلس، در نشست خبری سومین کنفرانس بین‌المللی بهینه‌سازی مصرف و بهره‌وری انرژی ایران گفته است مجلس برنامه‌ای برای افزایش قیمت برق ندارد.
مشخص نیست منظور شریعتی از افزایش قیمت چیست چراکه تعرفه‌های جدید برق قبل از این صحبت‌ها اعمال شده است!
کماکان راهکار قیمتی
آنچه در این میان حائز اهمیت است، پافشاری بر مدیریت مصرف و راهکار قیمتی است. این در حالی است که بسیاری از نیروگاه‌های حرارتی فرسوده هستند و انرژی‌های تجدیدپذیر هم که می‌توانستند به جبران کمبود برق کمک کنند، توسعه پیدا نکردند. این کم‌کاری‌ها در حوزه صنعت برق، کمبود ۱۸ هزارمگاواتی را رقم زد که تقریباً مطابق کل مصرف برق برخی از کشور‌های همسایه است.
از طرفی تغییر تعرفه‌های برق شامل حال مشترکان صنعتی نیز شده است؛ مشترکانی که در تابستان گذشته به دلیل قطعی‌های پی‌درپی برق زیان‌های بسیاری متحمل شدند. حال این مشترکان باید در زمستان در کنار نبود گاز، به صرفه‌جویی برق نیز بیندیشند و قیمت‌های بالاتری بپردازند به امید آنکه در تابستان سال آینده، قطعی برق گریبان‌گیرشان نشود.
اما به نظر می‌رسد این امیدی واهی باشد، زیرا برای کاهش قطعی‌ها باید کمبود برق جبران شود. کارشناسان متعددی از جمله علیرضا مقدس‌زاده، رئیس اتحادیه هماهنگی تشکل‌های حوزه انرژی، در همین زمینه هشدار داده‌اند که سال آینده ناترازی برق به ۲۴ هزار مگاوات خواهد رسید. او در نشست برند‌های تجاری اتاق ایران گفت برای جبران این ناترازی، باید حدود ۴۰ هزار مگاوات نیروگاه ساخته شود و این کار به ۴۰ میلیارد دلار سرمایه احتیاج دارد.
از سوی دیگر مطابق برنامه هفتم توسعه، تولید برق ایران باید به ۱۲۷ هزار مگاوات برسد. همچنین باید ۱۲ هزار مگاوات برق به وسیله تجدیدپذیر‌ها تولید شود که این میزان ۱۰ برابر تولید کنونی است!
معیار پرمصرفی بدون توجه به سیاست‌های کلان اشتباه است
اگر اقدامات موثری به منظور جبران کمبود برق انجام نشود، با مدیریت مصرف و افزایش تعرفه برق نمی‌توان با بحران برق به طور کلی مقابله کرد. در نهایت تنها متضرر این اقدام مردم خواهند بود چراکه اساساً معیار پرمصرف بودن مشترکان اشتباه است. بسیاری از مشترکان به دلیل استفاده از لوازم پرمصرفی که جایگزینی هم برای آنها وجود ندارد جزو پرمصرف‌ها به حساب می‌آیند!
این موضوع مستقیماً با سیاست‌های دولتی نظیر ممنوعیت واردات، افزایش تورم و کاهش قدرت خرید مردم در ارتباط است. ممنوعیت واردات منجر به کاهش عرضه لوازم خانگی کم‌مصرف در بازار شده و از سوی دیگر، قدرت خرید بسیاری از مردم به قدری پایین است که توان جایگزین کردن لوازم خانگی خود را ندارند. پرمصرف شناختن این دسته از مردم به دلیل سیاست‌هایی که مستقیماً متوجه دولت است، اشتباه است. حال، اما عملاً تعرفه برق این دسته از مردم نیز افزایش یافته است.
اگر به چنین متغیر‌های کلانی توجه نشود، اقداماتی که به منظور مدیریت مصرف برق در دستور کار قرار دارد، اساساً ناکارا خواهد بود و تنها هزینه‌های مردم را بیشتر خواهد کرد.
